I am Article Layout

Selecteer uw beleggersprofiel:

Deze inhoud is uitsluitend bestemd voor een Adviseur en Institutionele belegger / consultant en Particuliere Belegger.

Innovatieve landbouwtechnieken zijn het antwoord op bodemuitputting

Juli 2021
Marketingmateriaal

Bodemuitputting: 5 centimeter maakt een wereld van verschil

De grond onder onze voeten speelt een doorslaggevende rol voor de toekomst van onze planeet. Hoe springen we zuiniger met landbouwgrond om?

De aardkorst onder de grote continenten is tientallen kilometers dik. In zijn film ‘A Life on our planet’ legt documentairemaker David Attenborough uit dat de bovenste vijf à tien centimeter daarvan bepalen of we voldoende voeding op ons bord krijgen. In vruchtbare landbouwgebieden bestaat die toplaag uit rijke micro-ecosystemen. Allerlei schimmels, wormen, gespecialiseerde bacteriën en andere micro-organismen vormen de rijke voedingsbodem voor allerlei gewassen. 

De aardkorst is tientallen kilometers dik. Maar slechts een paar centimeter daarvan bepalen of we ook in de toekomst voldoende te eten hebben.

De ontdekking dat het mogelijk is om zelf tarwe te verbouwen, legde duizenden jaren geleden de kiem voor de beschaving zoals we die nu kennen. Het lukte ons zelfs om na de industriële revolutie de voedselproductie in de pas te laten lopen met de enorme bevolkingstoename. Dat is voor een groot deel te danken aan de groei van de landbouwoppervlakte. Attenborough legt uit dat in 1700 wereldwijd 1 miljard hectare grond bebouwd werd. Tegenwoordig is dat bijna 5 miljard hectare: een gebied zo groot als Australië, Noord- en Zuid-Amerika bij elkaar. In een paar honderd jaar hebben we bossen en regenwouden gekapt, moerassen drooggelegd en graslanden omlijnd. En daar springen we niet zuinig mee om. Want behalve groter, wordt ons landbouwgebied ook steeds intensiever gebruikt. De ontdekking dat stikstof en fosfor belangrijke voedingsstoffen voor planten zijn, heeft minder dan twee eeuwen geleden een revolutie teweeggebracht in de landbouwsector. De ontwikkeling van kunstmest gaf de voedselproductie een enorme impuls. 

Natuurlijk evenwicht

De keerzijde is dat de inzet van kunstmest het natuurlijk evenwicht verstoord. Want als een plant de maximumhoeveelheid stikstof heeft opgenomen, spoelt het restant naar het grondwater. Andere voedingsstoffen spoelen dan mee, zoals calcium, kalium en magnesium. Zo ontstaat een tekort aan deze voedingsstoffen en een overschot aan stikstof. Brandnetels en sommige andere planten weten zich prima te redden op stikstofrijke grond. Maar dat geldt niet voor het overgrote deel van de flora en fauna: de groeiende druk die we op landbouwgronden leggen, gaat sterk ten koste van de biodiversiteit.

Het aanpakken van de stikstofcrisis is in de eerste plaats een uitdaging voor beleidsmakers. Beleggers kunnen ervoor kiezen om zo te investeren dat ze niet bijdragen aan bodemuitputting en een verlies aan biodiversiteit. Alleen bedrijven waarvan de activiteiten binnen de grenzen blijven wat onze aarde te bieden heeft, komen in aanmerking voor de strategie Pictet Global Environmental Opportunities (GEO). Dat geldt voor het gebruik van stikstof en de impact op biodiversiteit. Maar de strategie focust ook op CO2-uitstoot en zes andere gebieden, die volgens het onafhankelijke Stockholm Resilience Center de leefbaarheid op aarde in gevaar kunnen brengen.

500 jaar voor een paar vruchtbare centimeters

In de achtertuin laat het ontbreken van een vruchtbare bovenlaag zich snel oplossen door het storten van wat tuinaarde. Daar heeft Moeder Natuur echter veel meer tijd voor nodig. Het proces van verbrokkelende stenen en wegrottende planten is een tijdrovende aangelegenheid. Het duurt soms 500 jaar1 voordat er een laag ontstaat die diep genoeg is voor de groei van voedingsgewassen. Diezelfde laag kan als gevolg van slechte waterafvoer binnen een paar uur wegspoelen – of door verkeerd gebruik op de lange termijn zijn vruchtbaarheid verliezen. 

Het duurt soms 500 jaar voordat er een laag ontstaat die diep genoeg is voor de groei van voedingsgewassen.

Als gevolg van bodemuitputting verandert de vruchtbare bovenlaag in harde, steriele lege grond. We hebben al meer dan de helft van het leefbare land op aarde voor onszelf gereserveerd, volgens Attenborough. Het wordt steeds lastiger om een groeiende wereldbevolking te voeden, terwijl het steeds lastiger wordt om nieuwe landbouwgebieden te vinden. Nederland is in zijn ogen een voorbeeld van hoe het wél moet.

De veranderingen die sommige Nederlandse boerenbedrijven hebben doorgemaakt, vormen een inspiratiebron voor de landbouw over de hele wereld. Attenborough: “Jonge telers plaatsten windmolens of legden geothermische putten aan om hun kassen te verwarmen met hernieuwbare energie. Met klimaatsystemen bleven de kassen op de perfecte temperatuur, met een minimaal verlies aan water en warmte. Pesticiden werden ingeruild voor de gecontroleerde inzet van natuurlijke vijanden van bladluizen en ander ongedierte. Tegenwoordig zijn deze glastelers de voedselproducenten met de hoogste opbrengsten en de laagste milieu-impact.”

High tech-landbouw

De slimme wijze waarop we in Nederland met schaarse grond omspringen, is nog maar een voorproefje van de enorme efficiëntieslag die er in de landbouwwereld gemaakt wordt. Op steeds meer plaatsen groeien planten bijvoorbeeld al boven elkaar in plaats van naast elkaar. Bij het zogeheten vertical farming worden in een fabriekshal of kantoor enkele tot soms wel tientallen kweeklagen op elkaar gestapeld. Speciale verlichting en waterverspreiders creëren het ideale klimaat voor plantgroei. Hierdoor is vijf keer minder water nodig dan met traditionele landbouw en zelfs tot twintig keer minder oppervlakte. Door de opkomst van vertical farming en andere innovatieve landbouwtechnieken ontstaan er interessante kansen voor beleggers. Een van de strategieën die daarop inspeelt, is de Nutrition-strategie van Pictet Asset Management.

Overigens kan er ook met simpele technieken een hele slag gemaakt worden. Het inzaaien van bodembedekkers, kan de grond bijvoorbeeld beschermen tegen direct zonlicht en overvloedige regenval. Gewasrotatie is een andere beproefde strategie om landbouwgrond vruchtbaar te houden – of te maken. Dat laatste valt onder de noemer regeneratieve landbouw. Door wisselende rijen van gewassen te poten op één akker, kunnen boeren de bodem voeden in plaats van uitputten. Volgens Attenborough kan deze tactiek helpen om een half miljard hectare, wegens uitputting verlaten landbouwgrond, weer vruchtbaar te maken. Bij dat proces kan 20 miljard ton CO2 uit de lucht gehaald worden. Want net zoals bepaalde negatieve klimaateffecten elkaar versterken, kan er door duurzame, slimme oplossingen soms ook een positief domino-effect ontstaan.